Hvað gekk á í aðdraganda stofnfjáraukningar?

Því miður hefur Rannsóknarnefnd um sparisjóðina ekki enn verið skipuð og því of snemmt að segja til um allt það sem á gekk í aðdraganda stofnfjáraukningar Byrs. Til upprifjunar, snerist stofnfjáraukning Byrs um ca 30 milljarða inngreiðslu stofnfjáreigenda í Byr til sparisjóðsins á haustmánuðum 2007 (3 milljarðar í september, 24 miljarðar frá stofnfjáreigendum Byrs í des 2007 og svo 3 milljarðar frá stofnfjáreigendum SPNOR um áramót).  Algengur misskilningur virðist enn vera að almennir stofnfjáreigendur hafi grætt á stofnfjáraukningunni, vegna hárra arðgreiðslna árið eftir.

 

Rétt er að skoða stóru myndina í þessu samhengi og tímaröð atburða. Meðal þess sem hafði gerst og var í farvatninu á þessum tíma var:

 

• Gnúpur var kominn á hausinn. Þórður Már, sonur Herdísar Þórðardóttur (systur Ingu Jónu, konu Geirs Haarde) var búinn að sigla Gnúpi algjörlega í strand. Peningamarkaðssjóður Kaupþings tók á sig lækkun. Þeir best tengdu vissu í hvað stefndi. Það var kominn tími til að losa sig við eignir - "cash out". Áhrifin af falli Gnúps voru falin eins vandlega og hægt var, annarsvegar með yfirtöku Fons á FL-bréfum félagsins (hér þarf vart að ræða tengingar á milli helstu leikenda) og hinsvegar með yfirtöku Giftar (í eigu ca 50.000 Íslendinga) á Kaupþingsbréfum Gnúps. Tengingar hvað þann viðburð eru nokkuð minna þekktar, en Þórólfur Gíslason, kaupfélagsstjóri Kaupfélags Skagfirðinga hefur lengi staðið stærstu eigendum Kaupþings nærri, m.a. í gegnum VÍS. Jafnframt er áhugavert að Sigurjón Rúnar Rafnsson, aðstoðarkaupfélagsstjóri Kaupfélags Skagfirðinga er góður vinur Jóns Björnssonar, en þeir eru skólafélagar úr Viðskiptafræði í Háskólanum (reyndar er Bjarni Ármannsson líka í kunningjahópnum, en það er önnur saga). 
• Lánamarkaðir voru nánast alveg lokaðir. Veðköll frá erlendum bönkum voru ekki óalgeng og bréf FL-Group og viðlíka félaga farin að gefa verulega eftir, þrátt fyrir tilraunir til að halda þeim uppi. 
• Sameining Sparisjóðs Kópavogs við Byr hafði farið fram. Betur verður vikið að henni síðar.
• Sameining SPNOR og Byrs stóð fyrir dyrum. Mótstaða við sameininguna var veruleg fyrir Norðan, ekki hvað síst vegna stofnfjáraukningarinnar.  Talsvert var gert til að brjóta niður þá mótstöðu. Stjórn SPNOR, undir forystu Jóns Kr Sólness, sendi m.a. stofnfjáreigendum í SPNOR bréf til þess að fullvissa þá um að einungis bréf þeirra í SPNOR væru að veði fyrir þeim lánum sem fengust frá Glitni. Jón Kr Sólnes gegndi stöðu framkvæmdastjóra Njarðarness allt árið 2008 (og reyndar fram í desember 2009).  Njarðarnes var dótturfélag SPNOR og varð dótturfélag Byrs við sameininguna.
• Jón Björnsson varð stjórnarmaður í Glitni um tveimur mánuðum eftir stofnfjáraukningu SPNOR Greiddur var um 13,6 milljarða arður út úr rekstri Byrs á vormánuðum 2008. Langstærsti hluti þessa fjár rann til Glitnis og annarra lánastofnana, enda slíkt hluti af lánasamningum. Þeir sem lögðu eigið fé í stofnfjáraukninguna fengu arðinn greiddan, en að sjálfsögðu mun lægri upphæð en greidd var inn. 
• Stofnfjáraukningin gerði Byr mögulegt að lána mun hærri upphæðir en áður og virðist af fréttum sem lánveitingar til mjög tengdra félaga, líkt og FL-Group, hafi farið fram. 
• Byr eignaðist hluti í ýmsum félögum um svipað leyti og stofnfjáraukningin fór fram, t.a.m. í dótturfélagi sínu D-1 ehf, sem hélt utan um fasteign sparisjóðsins að Digranesvegi 1 í Kópavogi og Shelley Oak (Lava Capital), en samkvæmt fréttum þá eignaðist Byr meirihluta í því félagi á haustmánuðum 2007.

 

Þeir sem þekkja vel til mega gjarnan setja upplýsingar inn sem athugasemdir eða senda á [e-mail]